Karaborsaya buyurun

Sevgili okurlar Anadolu Gazetesi’nde pazartesi yayınlanan “Bir Konu Bir Yorum” adındaki köşe yazım, önümüzdeki hafta itibariyle hafta sonu cumartesi günleri yayınlanacaktır. Gazetede yapılan yeni düzenlemeler sonucunda artık sizlerle cumartesi günleri beraber olacağız. Bu zamana kadar, yaklaşık 50 haftadadır beni yalnız bırakmadığınız için, göstermiş olduğunuz ilgi ve duyarlılık için tekrar teşekkür ederim.
Bu hafta da ÖTV’den bahsetmek istiyorum. Ama gene bir başka bakış açısıyla,
Ekonomide bazen işler iyi gitmez ise yani ekonomide bazı mallar ve hizmetlerin kıtlığı oluşursa, piyasa hemen ikincil piyasayı yaratır. Yani kıt olan malların karaborsa fiyatları oluşur. Karaborsa, genellikle halk arasında, ucuza mal stoklanıp darlık veya çeşitli nedenlerle kendiliğinden bir mal darlığı ortaya çıktığında, eldeki malların çok pahalıya satıldığı ortama verilen addır. İktisat teorisinde ise karaborsa, mal dengelerini bozan bir idare fiyatın ilanı ile bu fiyatın çok üstünde bir satış bedelinin oluştuğu paralel piyasa olarak tanımlanır. Lügatta baktığımızda ise karaborsa, hak yemek, haksızlık etmek ve kötü muamele etmek manasında olup, meşru olmayan kazanç yollarından birisidir. Karaborsaya “ihtikar” da denir.
Bu genel tanımlamalardan sonra “Acaba ülkemizde neler oluyor ki karaborsadan bahsediyorsun” diyebilirsiniz. “ÖTV ile ne alakası var” diyebilirsiniz. Veya “ÖTV öncesi zam gelecek mallar stok yapılıp şimdi yüksek fiyattan satılıyor” diyebilirsiniz. Bu yorumlar normal ve hepsi doğru olabilir.
Bizim yorumumuz diyoruz ya biraz farklı;
ÖTV yüzünden veya bir başka nedenle hükümetimiz bazı mal ve hizmetlerin fiyatlarını aşırı arttırıyor. Örneğin benzin, örneğin içki, örneğin sigara, örneğin lüxs araba; bu malların fiyatlarının artması bu malların tüketimini azaltacak mı? Sorulardan biri bu. Yoksa ikincil bir piyasayı mı doğuracak?
Hayatımıza bir bakalım. Benzin fiyatlarının aşırı artması mazot ve benzin kaçakçılığını tetiklemedi mi? Doğu’da bilhassa kaçak petrolün dışında, devlet kendi yasal petrol ürünlerini satabildi mi?
Şimdi son yapılan ÖTV zamları ile sigara ve içkiye zam yapıldı. Etrafınıza bir bakın, fiyatlar arttı diye sigara daha mı az tüketiliyor? Yoksa sarma tütün gibi ne idüğü belirsiz bazı maddeler, denetimsiz bir şekilde gençlerimizi zehirlemeye daha fazla devam mı ediyor? Keza içki fiyatlarının artması, bu malların tüketimini azaltacak mı? Yoksa ikincil bir piyasayı mı yaratacak? Bu kadar maliyetle satış fiyatı arasında fark olursa, bu malların alternatif yollarla piyasaya daha ucuza girmesini kim engelleyecek. Bu tür bir hareket sonuç olarak topluma çok daha fazla maliyet yüklemeyecek mi?
Yani sonuç olarak bu tür malların aşırı vergilendirilmesi, aşırı fiyatlandırılması bu malların tüketimini azaltmayacak hatta kaçakçılığı, denetimsiz üretimi, ikincil piyasalarda bu malları daha ucuza elde etmeyi sağlayacaktır. Bu da bu tür malların tüketimini daha da arttırmaya yönelik sonuçlar doğuracaktır.
Sonuç olarak, ekonomik anlamda diğer ülkelerde fiyat artışlarından dolayı karaborsacılık türerken, yani bu mallar ucuzken alınıp sonra pahalı satılarak karaborsacılık yapılırken, bizde ise devlet tarafından aşırı arttırılan malların daha ucuza satıldığı karaborsacılık veya piyasadan daha ucuza satılan, ikincil bir piyasa gelişiyor.
“Devlet” bu tür mal ve hizmetlerin fiyatlarını aşırı arttıracağına, ikincil piyasayı yaratmayacak. Kendi denetiminde, tüketime cevap verecek bir fiyat ayarlamasına gitmesi gerekir. Yoksa ikincil piyasalar bu malları denetimsiz, ağır maliyetler yaratacak şekilde; fiyat olarak çok daha ucuza, piyasaya sunacaklar. Devlet karaborsaya, ikincil piyasaların oluşmasına çanak tutuyor diye düşünüyorum. Ne dersiniz?
Not: Bu yazımdan sonra Cengiz Türe hocamın “Kazanan yine duman oldu...” yazısını da okursanız, birbirini destekleyen bakış açılarını da yakalarsınız.
Sevgiyle kalın, Engelliler Haftası kutlu olsun.